Dünyanın sayılı dehalarından kabul edilen Ortaçağ’ın büyük mühendisi Cezeri, 1200’lü yıllarda Mezopotamya’nın bereketli topraklarında bir refah toplumu olan Artuklu Devleti’nin baş mühendisiydi. Tekhnelogos, bu büyük mühendisten ilham alarak onun makinelerinin rekonstrüksiyonlarını merkeze alan, tekerleğin icadından buhar makinesine uzanan mekanik tarihini muhteşem bir koleksiyonla anlatan bir müze girişimine öncülük etti. Miras projelerimizin lokomotifi olan İstanbul Cezeri Müzesi, onursal başkanımız Durmuş Çalışkan’ın 20 yıllık emeği üzerine kuruldu. 2019’da İstanbul’da “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” adıyla ziyaretçilere kapısını açan müze, ilk sergisiyle gönüllere taht kurdu.
Bu makineler çalışıyor
Koleksiyonda yer alan mekanik tarihinin eşsiz makinelerinin en önemli özelliği; çalışan rekonstrüksiyonlar olmaları. Durmuş Çalışkan, Cezeri’nin makinelerini aslına uygun bir şekilde yeniden projelendirilmiş; bu makinelerin bir kısmını sağlığında bizzat üretmişti. Çalışkan’ın vefatının ardından Tekhnelogos’un genişlettiği müze atölyesinde Cezeri’nin tasarladığı mekanik prensipler ve öngördüğü malzemeler ile çalışır vaziyette üretilen bir çok makine seyredenleri kendine hayran bırakıyor. Müzenin koleksiyonunda Cezeri makinelerinin yanı sıra Cezeri öncesi ve sonrası döneme ait çalışır durumda başka makineler de buluyor.
Cezeri geleceğe ışık tutuyor
Cezeri ve mekanik tarihininin diğer önemli dehaları, yaptıkları işe tutkuyla bağlanmaları, azim ve kararlılıkla yılmadan çalışmaları ve geliştirdikleri çözümlerdeki yaratıcılıkla ziyaretçilere, özellikle de çocuklara ve gençlere ilham veriyor. Müzemizin birinci hedefi, ziyaretçilerine yaratıcılık ve özgün fikir üretimi konusunda ilham vermek. Bununla birlikte çocuklarımızın yeryüzü ve doğayla bilim üzerinden bağ kurarak zihinsel bir doğa tasavvuru kazanmalarına da önem veriyoruz.
Daha yaşanılır bir dünya için
Mühendislik, kısıtları dikkate alarak çözüm geliştirmeyi gerekli kılar. Müzenin ziyaretçilerine en büyük katkılarından biri, çok eski zamanlarda bile bu kısıtlara rağmen çözüm uzayının tüm şartlarının dikkate alındığını göstermek. Cezeri’nin çalışmaları kendisinden önce gelen Yunan mekanikçilerden etkilendiği gibi kendisinden sonraki Rönesans mekanikçilerini de etkilemişti. Bu evrensel süreklilik, insanlığın gelişimine katkıda bulunacak ortak çabaya katılma ve dünyayı daha yaşanılır kılma konusunda ziyaretçileri teşvik ediyor. Günümüzde sahip olduğumuz bilginin tarihsel kökenlerine işaret eden sergi, tarih bilincinin gelişimine de önemli katkılar sağlıyor.
Sanat ve teknik bir arada
Cezeri mühendisliğinin en önemli özelliği, teknik ve sanatı birleştirerek makinenin fonksiyonuyla birlikte bir hikâye anlatmasını sağlamasıdır. Cezeri’nin makinelerinde mekanik yolların çeşitliliği oldukça fazladır, birçok mekanik unsurun ilk örneklerini bu makinelerde görüyoruz. Bunun nedeni, Cezeri’nin zihnindeki makine kavramının fonksiyondan ibaret olmayıp onu sanat anlamında zenginleştirecek yeni hikâyeler içermesiydi. Bu sayede Cezeri, sanatsal etki yaratmak için makinenin mekanik imkânlarını sonuna kadar zorladı ve çağının mühendislik birikimini ileri seviyelere taşıdı. Buna rağmen Cezeri’nin sanat anlayışı estetikle sınırlı değildi; o, sanatı bir tür anlam arayışı olarak da değerlendirdiği için yaptığı makineler devrinin önemli bir sanatı olan tiyatroyu içselleştirmişti.
Dünyanın en zengin ortaçağ mekanik koleksiyonu
Cezeri Müzesi,Ortaçağ mekanik tarihi alanında dünyanın en zengin koleksiyonuna sahip. Müzede Cezeri’nin 25’i aşkın makinesinin rekonstrüksiyonu ile birlikte Cezeri öncesi ve sonrası döneme ait başka makineler de bulunuyor. Makinelerin yanı sıra, mekanik prensip düzenekleri ziyaretçilere etkileşimli olarak makinelerin bir kısım çalışma prensiplerini gösteriyor. Mekanik tarihinin renkli hikâyesi, makinelerin etrafına örülen birçok dijital kiosk, görsel poster, replika ve diorama ile de destekleniyor.
Sergi dünyayı dolaşacak
İstanbul Cezeri Müzesi, Tekhnelogos öncülüğünde kurulan bir girişim ve ana sponsorluğunu yine Tekhnelogos üstleniyor. Müze koleksiyonunu dünyayla buluşturmak için “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” adıyla ilk kez İstanbul’da ziyaret açılan sergi, dünyanın önemli şehirlerinde Cezeri’nin renkli ve ilham verici masalını mekanik tarihinin hikâyesiyle birleştirerek anlatmaya devam edecek. Serginin sizin şehrinize de gelmesi için İstanbul Cezeri Müzesi’nin sayfalarından müze yönetimi ile irtibat kurabilirsiniz.
İstanbul Cezeri Müzesi, yüzyıllar öncesinden günümüze ulaşmasına rağmen bir yerlerde gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen büyük bir kültürel mirası güncel bir dille yorumlamayı tercih etti. Tekhnelogos sponsorluğunda ilerleyen bu süreçte, takdir edilecek bir özveri ile yürütülen ekip çalışmamız neticesinde, Cezeri’nin de vurguladığı mühendislik ilkelerinin sanatsal bir ifadeyle buluşturulmasına eğlence, deneyim, etkileşim gibi kavramları dahil ederek geçmişten gelen bir konuyu dünya standartlarında modern müzecilik yaklaşımıyla sergilemeyi başardık. Bu gururla, sergimizin dünya üzerinde gezeceği rotalar üzerinde çalışmaya devam ediyoruz.
